Historia Działoszyc

O powstaniu Działoszyc zadecydowało godne położenie przy szlaku handlowym, prowadzącym z Krakowa przez Wiślicę, Skalbmierz, Chmielnik do Bodzentyna. Źródła potwierdzają istnienie osady już w XII w. W 1363 roku, osada należała do Andrzeja z Działoszyc. Kazimierz Wielki zezwolił Andrzejowi na pobieranie cła przy przejeździe przez rzekę Dzierążnię. Prawa miejskie uzyskały Działoszyce z 1409 roku na mocy przywileju wystawionego przez Władysława Jagiełłę kasztelanowi lubelskiemu, Michałowi z Bogumiłowic. O tym, że miasto powstało na bazie sprzyjających procesów ekonomicznych, świadczyły odbywające się miejscowe targi, na które zjeżdżali kupcy z różnymi towarami. Działoszyce usytuowane były bowiem przy późnośredniowiecznym ważnym trakcie wiodącym z Wrocławia przez Lelów, Miechów w kierunku Opatowca i Tarnowa.

1786 - Stanisław August nadaje miastu prawo odbywania 12 jarmarków w roku.

"W połowie XIX wieku, dobrze rozwinięty przemysł garbarski posiadały Działoszyce. Garbarnie działoszyckie w wartości produkcji rocznej wynoszącej 15.000 rubli ustępowały jedynie Radomiowi i Pińczowowi. Funkcjonowała też w tym czasie w mieście mydlarnia, olejarnia, fabryczka agrawek i szpilek oraz wytwórnia świec. W okresie międzywojennym miasto stanowiło ośrodek handlu artykułami zbożowymi, trzodą chlewną i drobiem oraz posiadało 3 młyny. Miasto oddalone od głównych szlaków handlowych nie rozwijało się.

Malała liczba mieszkańców. W 1921r. liczba mieszkańców wynosiła 6.755, a w 1939 r. juz tylko 5.972 osoby. Okupacja niemiecka spowodowała dalszy spadek ludności miasta z powodu całkowitego wyniszczenia ludności żydowskiej. Obecnie mieszkańcy Działoszyc zajmują się głównie rolnictwem..."

Kościół w Działoszycach stawiał Iwo Odrowąż, biskup krakowski pod wezwaniem św. Floriana. Tytuł kościoła wiadomy z wyciągów porobionych w bibliotece Dominikanów krakowskich, które potwierdzają fundację Iwona około 1220 r. W 1325 r. proboszczem w Działoszycach należących do dekanatu czarnocińskiego był Czechosław. W 1413 r. za biskupa Wojciecha Jastrzębca i wobec jego kapituły, pan Michał z Chmielowa kasztelan sandomierski, stanu rycerskiego i pan Piotr dziedzic z Sancygniowa, stanąwszy przed biskupem rozstrzygnęli spór o patronat w Działoszycach. Pan Piotr z Sancygniowa oświadczył, że dobrowolnie zrzeka się praw do patronatu na korzyść pana Mikołaja, zaś ksiądz Stanisław proboszcz kościoła św, Floriana w Działoszycach z pozwoleniem i zgodą swoich kolatorów dziesięcinę ze wsi Sancygniów z pól pana Piotra, do kościoła w Działoszycach należącą oddaje oddaje do kościoła sancygniowskiego, który ma być zbudowany, zrzeka się, od niej odstępuje. Ten sam ks. Stanisław za zgoda patronów i ze wsi Opatkowice w swej parafii dziesięcinę również się zrzeka  na korzyść kościoła w Sancygnowie, z tym zastrzeżeniem, że świętopietrze jak dawniej tak i na potem do rektora kościoła działoszyckiego należeć będzie. Zaś by pleban działoszycki na tym nie stracił, pan Michał z Chmielowa kasztelan sandomierski w zamian za ową dziesięcinę daje mu dziesięcinę z każdego ziarna z wiosek swych Chmielowa i Jazdowice, które to wsie były od wszelkich dziesięcin wolne. Także dziesięcinę ze wsi Jastrzebniki z pól pana Piotra dziedzica Sancygniowa, która to dziesięcina od wieków do kościoła działoszyckego należy. Biskup Wojciech potwierdził ten układ 12 maja 1413 r., w zakrystii krakowskiego kościoła w obecności Mikołaja Panaszkona (Pieniążka) prepozyta krakowskiego, Dionizego prepozyta skalbmierskiego, Mikołaja Lepasziwskiego prepozyta kieleckiego, Niemierzy kustosza od św. Floriana, Derslawa Mąciny, Zbigniewa, Mszczuja, Jana z Falkowa, Szymona, Klemensa, Mikołaja z Moskarzowa, magistra Mikołaja Hinczy i magistra Jarosława kanoników krakowskich będących wówczas na Kapitule Generalnej. Biskup Samuel Maciejowski potwierdził to wszystko w Krakowie 3 sierpnia 1548 r., na prośbę Marcina Dąbrowskiego plebana Działoszyc. Powyższy akt spisany był na pergaminie.

W 1899 r. mieszkało w Działoszycach 4643 Żydów mających tu bożnicę i kierkut na pobliskiej górze. Katolików ledwie 1031. Majątki Słupów, Dziekanowice, Pierocice i Łabądź były w rękach żydowskich. Dwa wielkie kopce na polu szostkowskim pod Działoszycami i nieco dalej nad Rosiejowskiem są pamiątkami po dawnych bitwach, jakie się tu rozgrywały.

Ludność Działoszyc w latach 1810 - 1960

    1810 r. - 884 mieszkańców
    1863 r. - 3208 mieszkańców
    1890 r. - 6599 mieszkańców
    1910 r. - 6789 mieszkańców
    1921 r. - 6755 mieszkańców
    1939 r. - 5972 mieszkańców
    1946 r. - 2306 mieszkańców
    1950 r. - 1951 mieszkańców
    1960 r. - 1816 mieszkańców